Poëzie is een daad

Ellen Warmond ging in 1955 bij het Literatuurmuseum werken omdat haar baan op een handelskantoor niet genoeg ruimte gaf aan poëzie. De anekdote is typerend voor haar toewijding aan de literatuur, vooral aan de poëzie. Niet dat ze er moeilijk over deed: dichten was een ambacht 'zoals een timmerman een tafel maakt'. In Poëzie is een steen verzamelde Anne-Marie Hoogendam een kleine honderd gedichten die een beeld geven van een bijzonder oeuvre: scherp, beheerst, en onderhuids ook verrassend emotioneel. Haar debuut Proeftuin werd bekroond met de Reina Prinsen Geerligsprijs. in 1961 kreeg ze ook de Jan Campert Prijs (voor Warmte, een woonplaats) en in 1987 volgde, voor het gehele oeuvre, de Anna Bijns Prijs.

Niemand is waterdicht is de bewogen biografie van een verzetsman, een Vijftiger en een levenslange reiziger. Net als voor zijn vrienden Remco Campert en Lucebert was de Tweede Wereldoorlog beslissend in het schrijversbestaan van Bert Schierbeek, zoals blijkt uit zijn openhartige oorlogsdagboeken. Na de bevrijding tekende hij met het genredoorbrekende Het boek Ik protest aan tegen de naoorlogse artistieke behoudzucht en het politiek conservatisme. Schierbeek werd niet alleen woordvoeder van de Vijftigers maar bezorgde zijn literaire vrienden ook een platform: De Bezige Bij. Voor die uitgeverij is Schierbeek gezichtsbepalend geweest als adviseur en bestuurslid. Zijn veelzijdigheid als schrijver is legendarisch: hij schreef traditioneel proza, essays, toneel, poëzie én veel vernieuwend proza. Schierbeek groeide op bij zijn grootmoeder in het Groningse Beerta en bij zijn vader in het Twentse Boekelo. Begin jaren vijftig ontwikkelde zich een moeizame ménage à trois met zijn vrouw Frieda

'Irakezen, Iraniërs, Amerikanen en anderen hebben in Nederland werk gemaakt dat met ons te maken heeft. Dat grotere verhaal ontbreekt tot nu toe in de bloemlezingen. “Onze” literatuur is die van Remco Campert, Tjitske Jansen en Radna Fabias, maar ook die van Tsjêbbe Hettinga, Jan Glas en Nydia Ecury, van Mowaffk Al-Sawad en Mia You.' Als Dichter des Vaderlands (2019-2020) nam Tsead Bruinja zich voor een inclusieve bloemlezing samen te stellen die ruimte bood aan zo veel mogelijk talen, streektalen en dialecten. Zijn selectie begint in 1945 en beperkt zich tot poëzie die geschreven is binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Dat betekent dat er poëzie te lezen is uit Indonesië en Suriname en van de Antillen, maar ook dat er gedichten zijn opgenomen van nieuwe Nederlanders uit bijvoorbeeld het Midden-Oosten en Zuid-Amerika. Met deze bloemlezing wil Bruinja een andere blik op de Nederlandse poëzie geven. In bijna alle belangrijke bloemlezingen tot dusver ontbreekt bijvoorbeeld vaak de

'Eigenlijk wil ik gewoon elke morgen wakker worden en niks weten en gaan schrijven.' Dat zegt Remco Campert, de virtuoos terloopse dichter die altijd zijn vinger aan de pols van de tijd heeft gehouden. Het verhaal van zijn leven loopt van de naoorlogse avant-garde via feestende jongeren rond het Vondelpark en toenemende publieke zichtbaarheid naar de stilte van een werkkamer. Er was de afwezige vader, er kwamen en gingen grote liefdes, maar altijd bleef het schrijven, dicht op de eigen huid. Mirjam van Hengel, die eerder het succesvolle Hoe mooi alles (2014) publiceerde over de liefde tussen Leo en Tineke Vroman, sprak wekelijks met Campert en kreeg inzage in al zijn papieren. Ze schreef een portret over de man die al meer dan een halve eeuw het Nederlandse literaire landschap kleurt, die even graag alleen is als in gezelschap, even lui als productief, even opgeruimd als melancholiek, even betrokken bij de wereld als onverstoorbaar zichzelf. Zo vroeg als ik hier zit, zit hij hier

Remco Campert heeft zijn vader nauwelijks gekend; de journalist en dichter Jan Campert stierf toen de zoon dertien jaar was. Een groot deel van zijn leven werd Campert achtervolgd door mensen die hem in verband brachen met zijn vader, en die hem vragen stelden die hij niet kon beantwoorden. 'ik kreeg een hekel aan de schim die mijn vader was. Waar haalde hij het recht vandaan om in mijn leven te blijven rondspoken? Hij had zichzelf uit mijn leven verwijderd, waarom lukte het me niet om hetzelfde met hem te doen?' Remco Campert besloot alles op te schrijven wat direct met zijn vader en zichzelf te maken had, teneinde zich van hem te bevrijden. 'Maar zo werkt het niet,' schreef hij in het nawoord van Over mijn vader. 'Al schrijvende verdween mijn 'hekel' en nu zie ik dit relaas als een poging om hem dichter bij me te krijgen en wat hij me niet heeft gegeven wel aan hem te geven: een beetje liefde.'

'Hier komt de poëzie!' bevat een persoonlijke keuze uit acht eeuwen Nederlandstalige poëzie, gaande van de middeleeuwen tot aan de Vijftigers. Oftewel: van Hendrik van Veldeke tot Remco Campert in 350 gedichten.

Ad den Besten (1923-2015) is een opmerkelijke verschijning in de naoorlogse Nederlandse literatuur. Hij was als uitgever intensief betrokken bij de Beweging van Vijftig: de belangrijkste poëtische revolutie van de twintigste eeuw. Hij was een generatiegenoot van bekende dichters als Remco Campert, Gerrit Kouwenaar, Hans Andreus en Lucebert. Als eerste Nederlandse uitgever durfde hij het aan om de nieuwe poëzie een podium te bieden, met zijn reeks De Windroos. Als criticus schreef hij de eerste studie over hen: Stroomgebied (1954). Tjerk de Reus schetst de levensloop van Den Besten, vanaf zijn jeugd tot aan de publicatie van Stroomgebied. Zijn kijk op de moderne, naoorlogse poëzie en zijn persoonlijke geschiedenis hangen nauw samen. Den Besten was, als zoon van een NSB-burgemeester, niet ongevoelig voor de ideologie van het Derde Rijk; de oriëntatie op 'bloed-en-bodem' in de Duitse poëzie fascineerde hem. Na de oorlog verwerkte hij zijn pro-Duitse intuïties kritisch, dankzij theologen

De Utrechtse tekenaar Peter Vos (1935-2010) liet vele duizenden tekeningen na, waaronder ook beeldgedichten. Tekenkunst en dichtkunst stonden voor Vos dicht bij elkaar. Voor zijn tekeningen putte hij meermalen uit het werk van bekende dichters, en ook zelf schreef hij gedichten. Zoals bekend was Vos een groot vogelkenner en vogeltekenaar. Dat hij het rijmschema van menig sonnet door vogels liet dragen, is daarom niet verwonderlijk. Deze uitgave bevat een selectie niet eerder gepubliceerde beeldgedichten met vogels. Eddy de Jongh, emeritus hoogleraar kunstgeschiedenis, beschrijft de vele vormen van Vos' literaire oriëntatie, van geestige versjes tot pastiches op klassieke poëzie. Met Saïda Vos-Lokhorst selecteerde hij ruim zestig tekeningen en beeldgedichten die illustreren hoe Peter Vos de beeldende kunst benutte als poëzie.

Bezorgd door en met een Nawoord van Michiel van Kempen Michaël Slory is een meertalige dichter, die sinds hij in 1961 zijn debuut maakte met Sarka/Bittere strijd, een belangrijk deel van zijn oeuvre heeft geschreven in het Sranantongo. In de tweede helft van de jaren '80 van de 20ste eeuw legde hij zich geheel toe op het schrijven in het Nederlands en het Spaans. Het werk van Slory tot 1991 werd gebloemleesd in de bloemlezing met vertalingen Ik zal zingen om de zon te laten opkomen. In Torent een man hoog met zijn poëzie is een ruime keuze opgenomen van het Nederlandstalige werk dat hij schreef in de jaren 1995-2005, en verder een keuze uit gedichten in het Sranantongo waarvan de eerste versie ontstond in de jaren 1973-1975. Zo goed als alle gedichten heeft Slory zelf grondig gereviseerd in 2011, en hij heeft die gedichten nog aangevuld met nieuw geschreven werk. John Leefmans tekende voor nieuwe vertalingen van Slory's Sranantongo poëzie naar het Nederlands. Slory is zich scherp

'Dichten is geen wedstrijd, ook al kun je er prijzen mee winnen,' schreef Remco Campert eens, 'maar daarmee ben je nog niet de beste. Dat begrip bestaat niet in de poëzie.' Hij mijmert verder en levert zich over aan een gedachtegang. 'Misschien zou je Gorter de beste dichter van de Lage Landen kunnen noemen, maar daar komen Lucebert, Kouwenaar, Van Ostaijen en Claus al aangesneld. En Frank Koenegracht. Voor die laatste ben ik bereid “de beste” even te aanvaarden. Even maar, want ik wil hem niet verstikken. Dit overkwam me bij nauwkeurige herlezing van Koenegrachts verzamelbundel. Neem het gedicht Epigram. Mijn ziel is onzichtbaar en stroomt aldoor maar ik blijf zo kalm als een raam op zondag en in mijn verbeelding zit ik tweemaal zo stil als jullie denken terwijl alles wat donker is komt aansluipen als een langzame lelijke vlieg. En al ons denken is als een hondje in de bocht van de weg. Bij het laatste beeld spits ik de oren. Dit is geen slapende hond, maar een klaarwakkere. Het is de