Het ressentiment in de moraal - Max Scheler - ebook

Deze prachtige tekst legt de fundamenten bloot van actuele discussies over moraliteit, religie, waarden, woede en wrok.   In Das Ressentiment im Aufbau der Moralen (1912) biedt Max Scheler een wijsgerig-antropologische verdieping op het denken van Immanuel Kant en Friedrich Nietzsche. De centrale vraag uit de Verlichting naar het kennen in fundamentele zin wordt beantwoord met een erkenning van de kracht van het irrationele en met een openheid voor existentiële ervaringen.   Scheler beschouwt de persoonlijke waarden als 'het hoogste' en als categorie om te komen tot het wezen van de mens. Zonder romanticus te zijn en als existentialist avant la lettre kiest Scheler voor een beschrijvend-psychologische benadering van het verschijnsel 'ressentiment'. Ressentiment kent zijn wortels in wraak, haat en boosaardigheid en mondt uit in wat Scheler 'zelfvergiftiging van de ziel' noemt: wraakzucht die zonder ontlading blijft.   Max Scheler (1874-1928) was een Duits-joodse filosoof. Hij staat

Nooit sinds 1945 heeft het Westen er zo beroerd voorgestaan als nu. Oude zekerheden zijn verdwenen, en op de nieuwe onzekerheden heeft men nog geen begin van antwoord. Intern en extern worden de democratie, veiligheid en rechtsstaat in Europa en Amerika op een ongekende wijze ondermijnd. Zeven plagen teisteren ons tegelijk: Trump, Rusland, Israel, China, de interne verdeeldheid en krachteloosheid van Europa, de opmars van rechts-extremistische partijen En tenslotte de klimaatcrisis. waarin het Westen, bang voor de eigen welvaartsverslaving, zijn beloften niet nakomt. 'Is het Westen moreel failliet ?' is de tekst die Thomas von der Dunk uitsprak als Bilderdijkdijk lezing in Haarlem.

In De genealogie van de moraal keert Nietzsche terug naar een genre dat hij na De geboorte van de tragedie en Oneigentijdse beschouwingen had afgezworen: het traktaat. In een hecht doortimmerd betoog dat hij tussen 10 en 30 juli 1887 in één adem schreef, trekt Nietzsche de consequenties uit een leven lang denken over de waarde en de functie van de moraal. Het leidt hem tot beargumenteerde maar boude uitspraken over de oorsprong van het (slechte) geweten, de werking van de geschiedenis, en de moraal als uitdrukking van de wil tot macht. Vooral de beruchte passage over de joden als 'het priesterlijke volk van het ressentiment bij uitstek' zou koren op de molen zijn van antisemieten en rassenideologen. Waar Nietzsche zich op de waarde van de instincten beroept betoont hij zich freudiaanser dan Freud, en waar hij de relatie tussen schuldeiser en schuldenaar aan de basis van de civilisatie stelt marxistischer dan Marx. De genealogie van de moraal is een onomstotelijk hoogtepunt in het

Crane Brinton heeft met grote moed de taak aangevat een overzicht en analyse te geven van de moraal in de Westerse maatschappij door de eeuwen heen. Hij begint bij het Nabije Oosten en voert ons dan van de Grieks-Romeinse wereld en de middeleeuwen naar de reformatie, de renaissance, de 17e eeuw, het tijdperk der Verlichting en tot de 19e en 20e eeuw. Puttend uit brede onderzoekingen toont hij ons de menselijke verhoudingen, de praktijk van handel en verkeer en de politieke en religieuze gedragingen van de volken. Het boek is zeer levendig en verantwoord en de conclusies waartoe de schrijver komt met zijn persoonlijk en stimulerend. De belangstelling van de lezer blijft gespannen, ook al bezit hij geen speciale kennis. Aldus schreef een veelgelezen Engels blad over de originele uitgave. "Moraal" is hier dus gebruikt in de ruimste betekenis en tevens in de praktische zin die met aan dit woord kan geven: zowel de levenshouding van het individu als de regel voor alle gedragingen in het

Door alle eeuwen heen heeft de mens te maken gehad met het probleem van goed en kwaad: wat men als het een en wat als het ander heeft te beschouwen Steeds heeft de mens het kwade gedaan en het goede begeerd; of de deugd beoefend en de ondeugd begeerd. Het is een lange geschiedenis, in het teken van de verleidelijke belofte: gij zult de kennis bezitten van goed en kwaad. De renaissance, waarmee dit deel begint, heeft het belang van de kennis hoog geschat; haar volgelingen en het gezag, totdat in de Verlichting, (het tijdperk van de heerschappij van het redelijk inzicht) de mate van autonomie scheen bereikt te zijn, waarin de belofte vervuld werd: Gij zult als God zijn Sindsdien, vooral in de 20e eeuw, gaan de wegen van de mensheid weer uiteen. De ontgoocheling door de loop van het wereldgebeuren heeft het vertrouwen in rede en verstand doen omslaan in scepsis en anti-intellectualisme. Anderzijds heeft de Verlichting zich doorgezet en is geworden tot een nieuwe religie, met vele sekten

Sleutelwerk uit Nietzsches oeuvre in een glasheldere, nieuwe vertaling van Maarten van Buuren   In Genealogie van de moraal, voor het eerste verschenen in 1887, betoogt Friedrich Nietzsche dat goed en kwaad waarden zijn die van periode tot periode en van land tot land verschillen. In de oudheid bestond het 'goede' uit eigenschappen als moed, strijdvaardigheid, expansiedrift en oorlog voeren. De machthebbers legden deze moraal op aan het volk. 'Slecht' waren in hun ogen de morele waarden van de ondergeschikten: medelijden, nederigheid en schuldbewustzijn. Later keerde de joods-christelijke moraal deze waarden om. Medelijden en nederigheid werden verheven tot het 'goede'; moed en expansiedrift werden gedevalueerd tot het 'kwaad'.   Nietzsche pleit voor een herstel van de oorspronkelijke betekenis van goed en kwaad. De inzet van zijn boek is een herwaardering van alle waarden.   Friedrich Nietzsche begon als briljante hoogleraar filologie en maakte naam met De geboorte van de tragedie

TROUW: 'Een smakelijk kluifje voor theologisch en filosofisch geïnteresseerde lezers die zich eens graag op een heel ander been willen laten zetten.' Kunnen we uit de Bijbel morele gedragsregels afleiden? En zijn die universeel en altijd geldig, en dus ook direct toepasbaar hier en nu? Nee, zegt de gerenommeerde theoloog Rochus Zuurmond. Bijbelse teksten, zoals de Tien Geboden en de Bergrede, zijn ontstaan onder andere omstandigheden dan de onze, met andere normen en waarden. Zelfs over naastenliefde dacht men anders. Dat maant tot voorzichtigheid. De Bijbel gaat niet over wat wel en niet mag, maar over macht. Geloof stelt de vraag welke machten wij collectief en individueel vertrouwen. Zijn dat de goden van deze wereld? Of is het die vreemde, ontregelende God waarover de Bijbel verhaalt en die vaak keuzes maakt die strijdig lijken met onze politieke logica? De bijbelse teksten ondermijnen elke dominerende moraal en openen onze ogen voor het weerloze. Prof. dr. Rochus Zuurmond (1930)

In 1868, in het heetst van de strijd tussen klerikalen en antiklerikalen, schrijft de Brusselse liberale publicist en econoom Charles le Hardy de Beaulieu (1816-1871) een Catechismus van de Universele Moraal. Antiklerikalen beklemtonen vooral de ongerijmdheden en de gevaren van het geloof. Zo wekken ze, meent le Hardy de Beaulieu, onbewust de indruk dat ze alleen een negatieve boodschap brengen en geen alternatief hebben voor hoe mensen moeten leven zonder op religie gesteunde regels. De Catechismus van de Universele Moraal is een pleidooi voor een gezamenlijke ethiek die harmonieus samenleven van mensen met uiteenlopende overtuigingen en levensbeschouwingen kan bevorderen. De boodschap van Charles le Hardy de Beaulieu blijft dan ook actueel.