Een knipperend ogenblik

'Eigenlijk wil ik gewoon elke morgen wakker worden en niks weten en gaan schrijven.' Dat zegt Remco Campert, de virtuoos terloopse dichter die altijd zijn vinger aan de pols van de tijd heeft gehouden. Het verhaal van zijn leven loopt van de naoorlogse avant-garde via feestende jongeren rond het Vondelpark en toenemende publieke zichtbaarheid naar de stilte van een werkkamer. Er was de afwezige vader, er kwamen en gingen grote liefdes, maar altijd bleef het schrijven, dicht op de eigen huid. Mirjam van Hengel, die eerder het succesvolle Hoe mooi alles (2014) publiceerde over de liefde tussen Leo en Tineke Vroman, sprak wekelijks met Campert en kreeg inzage in al zijn papieren. Ze schreef een portret over de man die al meer dan een halve eeuw het Nederlandse literaire landschap kleurt, die even graag alleen is als in gezelschap, even lui als productief, even opgeruimd als melancholiek, even betrokken bij de wereld als onverstoorbaar zichzelf. Zo vroeg als ik hier zit, zit hij hier

Remco Campert heeft zijn vader nauwelijks gekend; de journalist en dichter Jan Campert stierf toen de zoon dertien jaar was. Een groot deel van zijn leven werd Campert achtervolgd door mensen die hem in verband brachen met zijn vader, en die hem vragen stelden die hij niet kon beantwoorden. 'ik kreeg een hekel aan de schim die mijn vader was. Waar haalde hij het recht vandaan om in mijn leven te blijven rondspoken? Hij had zichzelf uit mijn leven verwijderd, waarom lukte het me niet om hetzelfde met hem te doen?' Remco Campert besloot alles op te schrijven wat direct met zijn vader en zichzelf te maken had, teneinde zich van hem te bevrijden. 'Maar zo werkt het niet,' schreef hij in het nawoord van Over mijn vader. 'Al schrijvende verdween mijn 'hekel' en nu zie ik dit relaas als een poging om hem dichter bij me te krijgen en wat hij me niet heeft gegeven wel aan hem te geven: een beetje liefde.'

'Ik wil je voorstellen om samen een boek te schrijven,' schrijft Remco Campert eind 2017 aan Kees van Kooten. 'We zijn vrij om te schrijven wat we willen. Wel moet de noodzaak van het schrijven erin zitten. Zonder elkaar zouden we het niet geschreven hebben.' Het is het begin van een sprankelende correspondentie. In de brieven laten ze hun fantasie de vrije loop. Onherroepelijk komen zo vele gezamenlijke herinneringen aan het licht, en brengen Kees van Kooten en Remco Campert op een geweldige manier de voorbije tijd tot leven. Maar het zijn ook de dagelijkse gebeurtenissen die hun pennen in beweging zetten. Zo leidt de laatste Voetnoot van Arnon Grunberg tot een buitelende associatie waarbij het voorstelbaar wordt dat hij op een dag zal opduiken als de Verlosser. Natuurlijk delen ze ook hun dromen, en delen ze verhalen over hun geliefden met elkaar. Wij zijn getuige van een intens warme en vrolijke vriendschap die al decennialang duurt, en zonder elkaar niet zou hebben bestaan. Als

Niemand is waterdicht is de bewogen biografie van een verzetsman, een Vijftiger en een levenslange reiziger. Net als voor zijn vrienden Remco Campert en Lucebert was de Tweede Wereldoorlog beslissend in het schrijversbestaan van Bert Schierbeek, zoals blijkt uit zijn openhartige oorlogsdagboeken. Na de bevrijding tekende hij met het genredoorbrekende Het boek Ik protest aan tegen de naoorlogse artistieke behoudzucht en het politiek conservatisme. Schierbeek werd niet alleen woordvoeder van de Vijftigers maar bezorgde zijn literaire vrienden ook een platform: De Bezige Bij. Voor die uitgeverij is Schierbeek gezichtsbepalend geweest als adviseur en bestuurslid. Zijn veelzijdigheid als schrijver is legendarisch: hij schreef traditioneel proza, essays, toneel, poëzie én veel vernieuwend proza. Schierbeek groeide op bij zijn grootmoeder in het Groningse Beerta en bij zijn vader in het Twentse Boekelo. Begin jaren vijftig ontwikkelde zich een moeizame ménage à trois met zijn vrouw Frieda

'Het zal mijn katterigheid wel zijn, maar ik geloof niet dat ik oud zal worden. Waar leef ik voor? Hetzelfde nutteloze gevoel als toen ik in dienst was, maar veel erger, want nu ben ik alleen. Niemand kan het iets schelen of ik leef of niet leef,' schreef Remco Campert in 1969. Overal in het werk van Remco Campert figureren katten en katers. Spinnend op schoot, verloren geraakt in de binnentuin, symbolisch met de kolder in hun kop. Al in zijn allereerste verhalenbundel duikt een kat op: de kater Gerrit die kan spreken, 'wat erg hinderlijk was'. Veel hinderlijker nog zijn die andere katers: die na een avond stevig doordrinken. 'Omdat ik het vorige avond laat had gemaakt, werd ik donderdag wakker met het gevoel dat ze me maar het beste in een oud karpet konden rollen.' Campert is specialist in beide, de katten en de katers. De katten zijn autonoom als hijzelf en kat en mens zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, zoals de poes uit Dagboek van een poes aantoont: 'Ik ben zijn levende

Een mogelijk begin van veel is een ontmoeting met 29 dichters in woord en beeld. Een poging vat te krijgen op het wonderlijke proces van het dichten. Portretten dicht op de huid, gesprekken over het schaamteloos gebruik van rijm, ziek worden van een komma en uitrusten in een gedicht. Over klauwen en stinkveren, eerzucht en gretigheid, over glimpen van een nieuwe taal en de bodem van je blik. In Een mogelijk begin van veel weerklinkt een veelstemmig geluid uit het hedendaagse poëzielandschap. Een fotoboek, een bundel interviews en een poëziebloemlezing ineen. Interviews Hester van Hasselt, fotografie Bianca Sistermans. Met Delphine Lecompte, Bernard Wesseling, Remco Campert, Pieter Boskma, Mustafa Stitou, Menno Wigman, Bernke Klein Zandvoort, Lieke Marsman, Kira Wuck, Rozalie Hirs, Antjie Krog, Maarten van der Graaff, Anneke Brassinga, Hafid Bouazza, Miek Zwamborn, K. Schippers, Ted van Lieshout, Bette Westera, Edward van de Vendel, Anne Vegter, Sasja Janssen, Kreek Daey Ouwens, Radna

Bij zijn overlijden in 2014 gold Gerrit Kouwenaar als de grand old man van de Nederlandse poëzie: geëerd door zijn collega's, bekroond met alle belangrijke prijzen en geliefd bij het grote publiek, dat hem in de armen sloot na het verschijnen van zijn laatste bundel totaal witte kamer. Daarin gaf hij vorm aan het verdriet om de dood van zijn echtgenote Paula. Een halve eeuw eerder had Kouwenaar de Nederlandse literatuur al veranderd als een van de Vijftigers. Hij zag als eerste het uitzonderlijke talent van Lucebert, sloot een levenslang verbond met Remco Campert, wierp zich op als theoreticus van de groep en had een centrale rol in de liefdesgeschiedenissen die de onderlinge verhoudingen op de proef stelden. De Tweede Wereldoorlog vormde zijn generatie. Hij zat een halfjaar gevangen wegens publicatie in het illegale tijdschrift Lichting. De biografie van Gerrit Kouwenaar is het verhaal van een levenslang streven naar het volmaakte gedicht, 'een ding van taal' waarin uiteindelijk het

In de vijfenzestig jaar dat Remco Campert publiceert heeft hij aan kracht en vitaliteit niets ingeboet, integendeel. In Licht van mijn leven weet de meester als altijd in weinig woorden vele werelden tegelijk op te roepen. De litho's zijn van Ysbrant, met wie Remco Campert al lange tijd bevriend is.

Remco Campert en jazzmuziek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De ontmoeting met de band van Corrie van Binsbergen heeft er toe geleid dat zij samen regelmatig optreden. Het allereerste concert dat zij samen gaven was een integrale uitvoering van Camperts novelle Als in een droom, het verhaal over een man die zich afvraagt of zijn grote liefde op werkelijkheid berust of alleen in zijn droomwereld bestaat. Camperts karakteristiek melancholieke stemgeluid wordt sfeervol aangevuld door de muzikanten van de Corrie van Binsbergen Band. 'Een prachtige vertelling, die mede door zijn opbouw mij direct inspireerde om er iets mee te doen. Het is een soort lappendeken: alledaagse gebeurtenissen, herinneringen, droombeschrijvingen, de ene keer aards, een andere keer juist poëtisch of abstract.' Corrie van Binsbergen