Zijtak

Judith Herzberg debuteerde in 1964 met de dichtbundel Zeepost. Daarna volgden vele andere bundels waaronder Beemdgras, Strijklicht, 27 liefdesliedjes, Wat zij wilde schilderen, Zoals, Soms vaak, Liever Brieven en 111 Hopla's. De bloemlezing Doen en laten behoorde in 1994 tot de honderd beste boeken. Behalve poëzie schrijft Herzberg ook toneelstukken en scenario's. Eerder ontving zij de P.C. Hooftprijs voor haar gehele oeuvre. Herzberg is erelid van de Nederlandse Maatschappij voor Letterkunde. In 2018 ontving zij de Prijs der Nederlandse Letteren. In het juryrapport stond: 'Herzbergs poëzie is hartverscheurend eenvoudig en juist daardoor complex. Haar precieze observaties uit het dagelijks leven leggen iets essentieels van het menselijk verkeer bloot. Haar werk kan zich meten met dat van Nobelprijswinnares Wislawa Szymborska. Haar toon is altijd natuurlijk, zo natuurlijk dat die alleen maar het gevolg kan zijn van een enorme beheersing van taal en vorm, van techniek. Die beheersing

Judith Herzberg heeft altijd wel geweten dat Jo, die het gezin Herzberg kwam versterken toen Judith klein was, belangrijk voor haar was. ze was als kind meestal te vinden in de nabijheid van Jo, voelde zich er veilig en op haar gemak. Maar hoe belangrijk, dat werd haar pas echt duidelijk toen ze over Jo begon te schrijven in de afgelopen jaren. Slordige dagboekaantekeningen leidden tot het voor Herzberg zelf verrassende inzicht dat Jo nog steeds in haar dagelijkse handelingen en ook in haar werk voorleeft. Dat de liefde wederzijds was, blijkt onder andere uit een verkruimelend mapje dat Jo had bewaard met daarin kleine 'fliedertjes' uit de lagereschooltijd van Judith. Het boek Jo bevat versleten en onzekere herinneringen en is geïllustreerd met foto's en ander beeldmateriaal. Het is in omvang en formaat een kleinood, bedoeld als ode aan Jo. Judith Herzberg heeft haar overleven te danken aan velen, maar Jo was daar wel een van de belangrijkste van.

Judith Herzberg heeft altijd wel geweten dat Jo, die het gezin Herzberg kwam versterken toen Judith klein was, belangrijk voor haar was. ze was als kind meestal te vinden in de nabijheid van Jo, voelde zich er veilig en op haar gemak.Maar hoe belangrijk, dat werd haar pas echt duidelijk toen ze over Jo begon te schrijven in de afgelopen jaren.Slordige dagboekaantekeningen leidden tot het voor Herzberg zelf verrassende inzicht dat Jo nog steeds in haar dagelijkse handelingen en ook in haar werk voorleeft. Dat de liefde wederzijds was, blijkt onder andere uit een verkruimelendmapje dat Jo had bewaard met daarin kleine 'fliedertjes' uit de lagereschooltijd van Judith.Het boek Jo bevat versleten en onzekere herinneringen en is geïllustreerd met foto's en ander beeldmateriaal. Het is in omvang en formaat een kleinood, bedoeld als ode aan Jo. Judith Herzberg heeft haar overleven te danken aan velen, maar Jo was daar wel een van de belangrijkste van.

Het gebeurt maar weinig dichters: in een voor poëzie ongekende oplage van 155.000 exemplaren verscheen begin dit jaar een bloemlezing uit Judith Herzbergs gehele oeuvre. Dagblad Trouw selecteerde tien dichters en stelde een unieke reeks uitgaven samen van hun mooiste gedichten. Judith Herzberg mocht de serie openen. Van Judith Herzberg verschenen in de loop der jaren onder andere 27 Liefdesliedjes, Zoals, Het vrolijkt, Klaagliedjes en de poëziecd's Het vertelde en Zijtak. Haar gedichten en toneelstukken zijn in vele talen vertaald. Liever brieven is haar elfde dichtbundel bij De Harmonie en bevat uitsluitend nieuw werk.

Droogbloemen, een vaatdoekje, de lakens, een tak. Het lichaam, de liefde, oorlog en vriendschap. Er is geen onderwerp dat Judith Herzberg in haar dichtersleven niet heeft aangeraakt met haar poëzie. Ruim vijftig jaar geleden was het de vlieg. In Vliegen observeerde Herzberg in dertig korte versjes het insect dat niet bij iedereen meteen gevoelens van genegenheid oproept. Maar als je meekijkt met de dichteres, kijk je voor altijd anders naar de vlieg. Het zou bovendien de eerste en enige keer zijn dat Judith Herzberg haar eigen werk illustreert. Pentekeningen van vliegen en vliegjes bevolken dit bijzondere boekje.

In 'Man met hoed' zijn haar eerste twee bundels bijeengebracht: 'Wat ik mijzelf graag voorhoud' en 'De eerste letter'. Een simpele daad van rechtvaardigheid, want deze bundels horen er gewoon te zijn. De bundels worden bovendien aangevuld met vroeg en minder vroeg werk, en met enkele vertalingen die misschien een voorzichtig antwoord geven op de vraag hoe ze het allemaal weet. Man met hoed is een aangename ontmoeting met een dichter. De poëzie van Lieke Marsman heeft altijd veel begrip voor de lezer. Dat levert een vorm van vervreemding op die bijzonder is, maar niet oncomfortabel. Hoe weet ze dat nu? ben je vaak geneigd te denken als je de gedichten van Marsman leest.

In 'Man met hoed' zijn haar eerste twee bundels bijeengebracht: 'Wat ik mijzelf graag voorhoud' en 'De eerste letter'. Een simpele daad van rechtvaardigheid, want deze bundels horen er gewoon te zijn. De bundels worden bovendien aangevuld met vroeg en minder vroeg werk, en met enkele vertalingen die misschien een voorzichtig antwoord geven op de vraag hoe ze het allemaal weet. Man met hoed is een aangename ontmoeting met een dichter. De poëzie van Lieke Marsman heeft altijd veel begrip voor de lezer. Dat levert een vorm van vervreemding op die bijzonder is, maar niet oncomfortabel. Hoe weet ze dat nu? ben je vaak geneigd te denken als je de gedichten van Marsman leest.

Na ± 8 Speelse stukken, met de licht-absurdistische toneelstukken van Judith Herzberg, en een tweede bundel met korte gedichten, 100% Hopla's, verschijnt deze dichtbundel met uitsluitend nieuwe poëzie. Aan Judith Herzberg werd in 2018 de belangrijkste literaire prijs, de Prijs der Nederlandse Letteren, uitgereikt. In het juryrapport stond: 'Herzbergs poëzie is hartverscheurend eenvoudig en juist daardoor complex. Haar precieze observaties uit het dagelijks leven leggen iets essentieels van het menselijk verkeer bloot. Haar werk kan zich meten met dat van Nobelprijswinnares Wislawa Szymborska. Haar toon is altijd natuurlijk, zo natuurlijk dat die alleen maar het gevolg kan zijn van een enorme beheersing van taal en vorm, van techniek. Die beheersing blijkt ook uit de manier waarop ze klank gebruikt. Haar taal nadert de muziek.'

Een sterk besef van vergankelijkheid en opvlammende productiviteit. Schatplichtigheid aan het verleden en een verlangen om op weg naar het einde nieuwe wegen te verkennen. Als iets de in dit boek besproken gedichten kenmerkt, dan is het wel het samenspel van traditie en vernieuwing, eindigheidsbesef en levensdrift. De dichters voelen zich bevrijd van de drang om zich te bewijzen. Zij kennen de traditie, blikken terug op de afgelegde weg en kijken verlangend of huiverend uit naar een onbestemde toekomst. Boekhouders van de vergankelijkheid belicht de late stijl in recente bundels van H.C. ten Berge, Judith Herzberg, Joke van Leeuwen, Cees Nooteboom, Toon Tellegen en andere dichters die in de eerste decennia van deze eeuw met hun werk een nieuw pad insloegen. Hun kwetsbare en weerbare poëzie engageert zich met de wereld van nu en verzet zich tegen een verstenende status quo. Mathijs Sanders (1971) is hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij doet

Judith Herzberg is behalve een van de geliefdste dichters van ons land ook een van onze belangrijkste toneelschrijvers. Leedvermaak (1982) was een mijlpaal in de toneelgeschiedenis. Niet eerder was er zo geschreven over hoe de oorlog doorwerkte in de levens van latere generaties: open en scherp. Dertien jaar later schreef Herzberg Rijgdraad (1995), en nog weer zes jaar later Simon (2001). We volgen Nico en Lea, haar ouders Ada en Simon, Dory (de ex van Nico), Lea's onderduikmoeder Riet, Nico's vader en stiefmoeder Zwart en Duifje, kinderen en kleinkinderen.Als geen ander weet Herzberg de - vaak moeilijke - menselijke relaties in schijnbaar terloopse en luchtige dialogen vorm te geven. Nergens pathetisch, maar 'met daarónder steeds die open wond van zwijgen, wegkijken, nietbegrijpen, het jarenlang weggedrukte janken, de geamputeerde woede' (Loek Zonneveld)Niet eerder werd in Nederland de Leedvermaak Trilogie in z'n geheel opgevoerd. Met het vooruitzicht van de marathonvoorstelling van H…