Reisverhaal De omweg naar Santiago | Cees Nooteboom

`Catalonië, Monasterio Santes Creus, voor de zoveelste keer heb ik mij van de geplande weg af laten dringen vanwege een naam, een woord. Ik was toch van plan naar het klooster van Veruela te rijden, waar ik ooit, ruim tien jaar geleden, deze omzwervingen ben begonnen? Naar Santiago wilde ik gaan, maar de wegen splitsten zich als touw, de jaren stapelden zich op, ik raakte steeds verder van mijn doel af, steeds verder verwikkeld in een Spanje dat veranderde en een landschap dat niet veranderde.` De omweg naar Santiago is de neerslag van alle omzwervingen van Cees Nooteboom in Spanje. Hij doorkruist herhaalde malen het hele land en verdiept zich uitgebreid in de geschiedenis, kunst en literatuur. De omweg naar Santiago is daarmee een onmisbaar boek geworden voor iedereen die door Spanje reist, zich op de reis voorbereidt of nog eens wil nagenieten.

'De omweg naar Santiago' is een van de mooiste reisboeken uit de Nederlandse literatuur. Het is de neerslag van alle omzwervingen van Cees Nooteboom in Spanje, waarbij hij de lezer meeneemt op zijn ontdekkingstocht.

Cees Nooteboom Nachttrein naar Mandalay bevat alle verhalen van Cees Nootebooms reizen door het continent Azië. Het zijn prachtige reportages, geschreven met een subliem oog voor detail. Hij volgt onder meer Slauerhoff naar Macau en de Poort van China. Vele malen reist hij naar Japan, na Spanje zijn grootste inspiratie. In Birma neemt hij de nachttrein naar Mandalay, in Iran dwaalt hij door de ruïnes van Persepolis, in Benares vaart hij over de Ganges langs de ghats waar de doden verbrand worden. ‘Ikzelf ben maar een vluchtige voorbijganger,’ zegt hij ergens in Kyoto, maar wat hij vastlegt over de plaatsen die hij bezoekt, verankert zich voorgoed in de geest van de lezer.

Je leert een stad pas echt kennen als je in de straten en stegen ervan verdwaalt. Venetië, met al haar verstopte hoeken en gesloten poorten, omringd door de ontelbare lagunes, is gemaakt om de weg in kwijt te raken. Maar, zo weet de echte reiziger: de weg kwijtraken betekent het vinden van het mooiste wat een plek te bieden heeft. Cees Nooteboom is zo'n echte reiziger. Hij zoekt zijn weg langs gebeeldhouwde bogen en dobberende gondels en neemt de lezer mee achter het toeristische masker van de stad van het water. Vanaf de voorplecht van een vaporetto laat hij leven en kunst aan zich voorbijglijden. Zijn eerste indruk van Venetië publiceerde Nooteboom begin jaren tachtig, vele mijmeringen volgden. Dit voorjaar bezocht hij zijn geliefde stad opnieuw en besefte eens te meer dat in Venetië de verhalen nooit ophouden.

Wat verbaast aan de geschiedenis van Australië is dat het zo vlug is gegaan.’ De geboren reiziger Cees Nooteboom is gezegend met een niet-aflatend vermogen tot verwondering. Die eigenschap staat hem ook ten dienste bij zijn reizen naar Australië, het onmetelijke land aan de andere kant van de wereld. En hij heeft het vermogen om door te tijd te reizen. In elegante zinnen opent hij ook dat vergezicht: ‘Waar wonen de bewoners die niet wonen maar over het oneindige land trekken, bewegende volkeren? Wat is er achter de bergen? In de decennia die volgen zullen de nieuwgekomenen alles “ontdekken” wat de Aboriginals in hun veertigduizend jaar? gevonden hebben en onveranderd gelaten.’ Het is die precieze, sensitieve stijl waarmee hij in staat is iedere keer weer onze blik te doen kantelen. Zijn proza is betoverend en neemt de lezer daadwerkelijk mee op reis.

Van de lente de dauw

De Saigoku-pelgrimstocht is de belangrijkste, langste en zwaarste van alle bedevaarten die je in Japan kunt doen. De tocht loopt langs niet minder dan 33 boeddhistische tempels die alle aan Kannon, de godin van barmhartigheid zijn gewijd. Sommige tempels bevinden zich in en om Kyoto, de voormalige hoofdstad van het Heian-rijk (794-1185). Andere liggen hoog in de bergen of op een eiland en zijn moeilijk bereikbaar. Schrijver Cees Nooteboom en fotografe Simone Sassen hebben zich tweemaal gewaagd aan de pelgrimage naar het prachtige Saigoku. Het koppel reisde per bus, met de trein en te voet. Ze liepen kilometers ver en klommen soms well meer dan 800 trappen hoog. Simone Sassen fotografeerde de tempels in de verschillende seizoenen. Op die manier wist zij poëtische beelden van sneeuw, kersenbloesems en herfstbladeren vast te leggen.  Sommige van de tempels die ze bezochten, dateren uit de Heian-tijd waardoor Nooteboom ze linkt aan de klassieke Japanse tekst Het Verhaal van Genji van Muras…

Van het reisverhaal heeft Nooteboom al jaren een literair genre op zich gemaakt, maar in Voorbije passages heeft hij zijn actieradius nog verder uitgebreid. Niet in de verte (hij was al overal geweest), maar in de diepte. Tiepolo in Würzburg, Hokusai in Parijs, Fellini en Casanova in Rome, kloosters in Navarra, tempelruïnes in Thailand.   Voorbije passages zijn het allemaal, mijmeringen van een voorbijganger, beschouwingen gelardeerd met een verrassend en acuut opmerkingsvermogen. De lezer volgt de schrijver door het oerwoud van Borneo, bij Parijse herinneringen, bij zijn vergelijking tussen Hopper en Vermeer in New York en Amsterdam. Het boek sluit met een bezoek aan Macao, de vergeten Portugese kolonie aan de kust van China. Dit laatste verhaal is tegelijkertijd een hommage aan een andere rusteloze reiziger, Slauerhoff   De pers: 'Wie zijn stukken kent, weet dat Nooteboom het andere tenslotte steeds weer vindt: hij is specialist in het opmerken en omschrijven van de kleine veelzeggen…

Het is 1960. Cees Nooteboom reist in een bus door het Marokko van een halve eeuw geleden. Naast hem zit een man in djellaba met een geweer en een kalfskop op schoot. Vijftig jaar later ziet hij vanaf de reling van een Duits schip hoe in de buurt van Madagascar een groep mannen in prauwen tegen een halve storm in roeit om in de buurt van het schip te komen. Tussen die twee data bevindt zich een leven van reizen en schrijven, vaak ver van Europa. Timboektoe, Mauritius, Kaap Agulhas, Ouarzazate, Gambia, Bamako, plaatsen ver weg, gezien en opgeschreven. In De roeiers van Port Dauphin zijn Nootebooms reportages over al zijn Afrikaanse reizen bijeengebracht. Een must voor iedere liefhebber van de meester van het reisverhaal.