Driften en dromen

H.C. ten Berge (1938) is de schrijver van een even veelzijdig als samenhangend oeuvre, waarvan poëzie de wezenskern vormt. In het jaar waarin hij zijn vijfentachtigste verjaardag viert, betreedt zijn schrijverschap het zevende decennium: van zijn debuutbundel Poolsneeuw (1964) tot en met Een kinderoog (2022). Ten Berge ontving een groot aantal literaire prijzen, waaronder de Constantijn Huygens-prijs en de P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre. In 1967 richtte hij het sterk op de internationale literatuur gerichte tijdschrift Raster op, waarvan hij lange tijd de enige redacteur was. Het H.C. ten Berge handboek belicht de grote spanwijdte van het werk en vertelt aan de hand daarvan ook een belangrijk deel van de geschiedenis van de literatuur in Nederland vanaf de jaren zestig van de 20ste eeuw. Behalve voor de afzonderlijke dichtbundels is er aandacht voor zijn proza, essays en vertalingen. De poëzie van Ten Berge wordt bovendien geplaatst in de traditie van modernisme, antropologie

'In tongen spreken', de bijna Bijbelse titel van deze nieuwe bundel van H.C. ten Berge suggereert enerzijds het hogere: taal, geschreven vanuit een wonderlijke bezieling, met extase als drijfveer. In tongen spreken bevat zeker gedichten die getuigen van euforie. Anderzijds is er geen taal die zonder tong kan klinken. Ook de helderste constatering, de meest aardse ervaringen: wie erover wil spreken, dient zijn tong te roeren. Deze bundel bevat 'simpele verzen', 'notities uit het souterrain', gedichten over Zuid-Afrika en Midden-Amerika en een cyclus over de vier seizoenen. Deze decorwisselingen maken 'In tongen spreken' tot een veelomvattende bundel in het oeuvre van ten Berge.

Nadat zijn oeuvre met de P.C. Hooftprijs 2006 was bekroond schreef H.C. ten Berge nog een tweede oeuvre, bestaande uit vijf poëziebundels, enkele prozawerken, poëzievertalingen, literaire essays en 'veldnotities' over tal van onderwerpen. Een kinderoog wordt daar nu aan toegevoegd, narratieve gedichten die gebaseerd zijn op herinneringen aan de jaren veertig van de vorige eeuw. Door de autobiografische inslag van deze poëzie neemt de bundel binnen zijn werk een uitzonderlijke plaats in. Werkelijkheid en verbeelding ontmoeten elkaar in scherp getekende taferelen die de karige, vaak grauwe en bekrompen periode van 1944 tot 1949 beslaan. Het laatste oorlogsjaar, gevolgd door het straffe bewind op de lagere school, de angsten, de onwetendheid, de wisselende gebeurtenissen thuis of elders roepen een voorbije, maar herkenbare wereld op waarin de jonge scholier weliswaar in bedreigende situaties verzeilt, maar ook geluk en geborgenheid in 'de echte wereld' van avontuurlijke jeugdboeken vindt.

Een sterk besef van vergankelijkheid en opvlammende productiviteit. Schatplichtigheid aan het verleden en een verlangen om op weg naar het einde nieuwe wegen te verkennen. Als iets de in dit boek besproken gedichten kenmerkt, dan is het wel het samenspel van traditie en vernieuwing, eindigheidsbesef en levensdrift. De dichters voelen zich bevrijd van de drang om zich te bewijzen. Zij kennen de traditie, blikken terug op de afgelegde weg en kijken verlangend of huiverend uit naar een onbestemde toekomst. Boekhouders van de vergankelijkheid belicht de late stijl in recente bundels van H.C. ten Berge, Judith Herzberg, Joke van Leeuwen, Cees Nooteboom, Toon Tellegen en andere dichters die in de eerste decennia van deze eeuw met hun werk een nieuw pad insloegen. Hun kwetsbare en weerbare poëzie engageert zich met de wereld van nu en verzet zich tegen een verstenende status quo. Mathijs Sanders (1971) is hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij doet

#html-body [data-pb-style=E0TTM6K],#html-body [data-pb-style=FW1PY19],#html-body [data-pb-style=PNKVVU2],#html-body [data-pb-style=QCY0JQ9],#html-body [data-pb-style=RMNNOSF],#html-body [data-pb-style=YE6UP5H]{justify-content:flex-start;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll}#html-body [data-pb-style=EQFX4WG]{background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;align-self:stretch}#html-body [data-pb-style=E5SR09H]{text-align:center;margin-top:10px;margin-bottom:10px}#html-body [data-pb-style=K32XRX0]{max-width:600px}#html-body [data-pb-style=N0XUVRY]{display:flex;width:100%}#html-body [data-pb-style=FRKSI0Y],#html-body [data-pb-style=QX0M9EL]{justify-content:center;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;width:58.3333%;align-sel…

#html-body [data-pb-style=FFXDBDA],#html-body [data-pb-style=I6WHIMU],#html-body [data-pb-style=NP2TRLA],#html-body [data-pb-style=U7D7RVT],#html-body [data-pb-style=WT1W8TU],#html-body [data-pb-style=YWCGT9I]{justify-content:flex-start;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll}#html-body [data-pb-style=JAM7P3C]{background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;align-self:stretch}#html-body [data-pb-style=SHCWW61]{text-align:center;margin-top:10px;margin-bottom:10px}#html-body [data-pb-style=EGFDULC]{max-width:600px}#html-body [data-pb-style=MCV20TX]{display:flex;width:100%}#html-body [data-pb-style=TPMIG1P],#html-body [data-pb-style=TXD555B]{justify-content:center;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;width:58.3333%;align-sel…

#html-body [data-pb-style=A9MBJYI],#html-body [data-pb-style=BXLIMUW],#html-body [data-pb-style=OOI4VPG],#html-body [data-pb-style=PWH4Y3Y],#html-body [data-pb-style=TOC32MG],#html-body [data-pb-style=UHC2PBS]{justify-content:flex-start;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll}#html-body [data-pb-style=WN2SLQ5]{background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;align-self:stretch}#html-body [data-pb-style=W0TO8HA]{text-align:center;margin-top:10px;margin-bottom:10px}#html-body [data-pb-style=PSVF9QJ]{max-width:600px}#html-body [data-pb-style=OAUHBRX]{display:flex;width:100%}#html-body [data-pb-style=BYYU0MO],#html-body [data-pb-style=CQH4SPC]{justify-content:center;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;width:58.3333%;align-sel…

Het gewone leven van gewone mensen zoals Tilman wordt bij H.C. ten Berge meeslepend verteld

#html-body [data-pb-style=D9M8HBM],#html-body [data-pb-style=EMVY36U],#html-body [data-pb-style=J50OJGX],#html-body [data-pb-style=U0B1YW1],#html-body [data-pb-style=U9L8HAX],#html-body [data-pb-style=WTAULCW]{justify-content:flex-start;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll}#html-body [data-pb-style=YRDRBGC]{background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;align-self:stretch}#html-body [data-pb-style=W6B7G8U]{text-align:center;margin-top:10px;margin-bottom:10px}#html-body [data-pb-style=OM9N2AN]{max-width:600px}#html-body [data-pb-style=N5B808X]{display:flex;width:100%}#html-body [data-pb-style=HPKNOBP],#html-body [data-pb-style=LH5752E]{justify-content:center;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;width:58.3333%;align-sel…

#html-body [data-pb-style=DING926],#html-body [data-pb-style=F2UDMVV],#html-body [data-pb-style=L2XF82E],#html-body [data-pb-style=NGWE47E],#html-body [data-pb-style=PK8READ],#html-body [data-pb-style=Y0BJYT7]{justify-content:flex-start;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll}#html-body [data-pb-style=HVTMS6W]{background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;align-self:stretch}#html-body [data-pb-style=U92L5IO]{text-align:center;margin-top:10px;margin-bottom:10px}#html-body [data-pb-style=V2FWOLU]{max-width:600px}#html-body [data-pb-style=XAFY046]{display:flex;width:100%}#html-body [data-pb-style=W8BVX8A],#html-body [data-pb-style=YIMM2OI]{justify-content:center;display:flex;flex-direction:column;background-position:left top;background-size:cover;background-repeat:no-repeat;background-attachment:scroll;width:58.3333%;align-sel…