De ontdekking van de hemel

Is de hemel een organisatie die op het punt staat begrepen en opgerold te worden door de technologisch hoogontwikkelde mens van de twintigste eeuw? De ontdekking van de hemel (1992) is een totaalroman waarin alle thema s en obsessies uit het werk van Harry Mulisch in 65 hoofdstukken bijeenkomen. Dit monumentale boek is tegelijk een psychologische roman, een filosofische roman, een tijdroman, een ontwikkelingsroman, een avonturenroman en een alles overkoepelend mysteriespel.

Dichter bij een schrijver aan het werk kan een lezer niet komen In De ontdekking van Moskou voert Harry Mulisch een schrijver op die zichzelf een onmogelijke opdracht gaf, namelijk een boek te schrijven over een mislukte expeditie naar Moskou in het jaar 1492. Niet alleen voor het personage in het boek bleek dit een onmogelijke route, ook Harry Mulisch zelf is het niet gelukt zijn boek te voltooien. Hij schreef verschillende versies, waarin de regels van fictie en romankunst radicaal overboord worden gegooid. Uiteindelijk is het aan de fantasie van de lezer om dit onvoltooide boek te voltooien. 'Een schilder kan niet over het schilderen schilderen, maar een schrijver kan over het schrijven schrijven. Er is een afgrond in de taal: de schrijver. In vroeger dagen stond bij die afgrond een verbod: de schrijver moet verborgen blijven in zijn werk. In onze dagen is de schrijver in de schrijver gevallen.'

De menselijke drang om alle levende wezens te classificeren heeft enkele artistieke pareltjes nagelaten. De allereerste tekeningen die gemaakt zijn, beelden dieren af. De wens om orde te scheppen in die verbluffende variatie aan vormen had een praktische achtergrond - eetbaar van giftig onderscheiden, en gevaarlijk van ongevaarlijk - maar ook een artistieke. Lang voor de tijd van Darwin hielden onze voorouders zich al bezig met de zichtbare overeenkomsten en verschillen tussen dieren. Vroege wetenschappers voelden aan dat er orde zat in al dat leven en ontwierpen verschillende schema's om deze orde te illustreren. Dit boek vertelt het fascinerende verhaal van deze classificatie. De prachtige zoölogische illustraties laten zowel de artistieke trends zien als de stand van de wetenschap. Zo vertellen ze ons evenveel over de mens als over de dieren die erop staan afgebeeld.

De rechte rug; het gecoiffeerde, licht golvende, naar achter gekamde haar; het pak, tiptop; soms dat chokertje en natuurlijk de pijp, al rookte hij al jaren niet meer - ze horen bij de eeuwige Mulisch, de Mulisch die in ons nationale geheugen staat gegrift. De Mulisch zoals hij zo weer de Leidsestraat over zou kunnen steken. In Telefoon voor de heer Mulisch richt alle aandacht zich op de verschijning Mulisch. En natuurlijk ook op de wereld van misverstanden en mythologisering om hem heen. Want deelde hij het bed nou echt met duizend vrouwen, zoals de Herald Tribune schreef? En liet hij zichzelf werkelijk omroepen in Café Américain: 'Telefoon voor de heer Mulisch!'? Hoe ver ging zijn liefde voor Cuba, voor teckels, voor het Venetië van Thomas Mann? In deze verzameling mooie beelden en verhalen schetst Stijn Aerden een levensecht portret van deze Homerus van de Lage Landen.

Geschreven op het hoogtepunt van de COVID-19-pandemie is dit boek een verbluffende verzameling analyses van de Sloveense filosoof Slavoj Žižek over ons huidige tijdsgewricht. De spanningen in Europa en het Midden-Oosten komen aan de orde, naast de crisis van de democratie en de klimaatramp. Het blijvende motief van onze tijd is meedogenloze chaos. Mao Zedong erkende de mogelijkheden voor een nieuw begin op zulke momenten in zijn beroemde uitspraak: 'Er heerst grote wanorde onder de hemel; de situatie is uitstekend.' De hedendaagse relevantie van Mao's observatie hangt af van de vraag of de huidige catastrofes een katalysator voor vooruitgang kunnen zijn of zullen overgaan in iets verschrikkelijks en onherstelbaars. Misschien heerst de wanorde niet langer onder, maar in de hemel zelf. Het nieuwe boek van Žižek, dat kenmerkend rijk is aan paradoxen en omkeringen die zowel vermakelijk als verhelderend zijn, behandelt met evenveel diepgang de lessen van Rammstein en Corbyn, Morales en

Matthias M.R. Declercq woont als vreemdeling in Urk en gaat mee vissen, bidden en drinken. Declercq observeert een minzaam en godvrezend volk, maar ontdekt ook een schimmige en tragische wereld.

Rond 1900 was Volendam een bruisende, internationale kunstenaarskolonie. Meesterverteller Jan Brokken wekt deze buitengewone en onderbelichte episode uit de Nederlandse (kunst)geschiedenis tot leven.

Kato speelt verstoppertje met haar broertjes. Ze kruipt lekker weg in een oude kast op zolder. Daar vindt ze een grote envelop, verscholen onder een stukje stoffige, oude vloerbekleding. Een envelop in een oude kast op zolder, dat kan nooit belangrijk zijn. Met een zwaai haalt Kato de envelop tevoorschijn. Die is open, de vellen papier glijden er vanzelf uit. Nog net op tijd heeft Kato ze te pakken. In een flits ziet ze een woord staan: Adoptieverklaring. Haar hart staat stil. Wie is er geadopteerd? Waarom ligt die envelop weggemoffeld in een oude kast? Kato ontdekt iets dat haar hele leven zal veranderen.

Achter de eenvoudige witte vitrages van het Volendamse Hotel Spaander ligt de kiem van een cruciale periode in de Nederlandse kunstgeschiedenis. De gastvrijheid van uitbaters Leendert en Aaltje Spaander, de levendige avonden en de ateliers op de begane grond bleken vanaf 1881 een magneet voor grote getalen kunstenaars. Uit de hele wereld kwamen ze naar Volendam: ruim 1400 schilders, onder wie zo'n 200 vrouwen. Wat ze aan de Zuiderzee ontdekten waren de typisch Hollandse luchten en het destijds al beroemde Hollandse licht, maar ook verdraagzaamheid en openheid. Toch bleef Spaander als kunstenaarskolonie relatief onbekend - en dat is een kolfje naar de hand van Jan Brokken. Zoals hij stelt in De ontdekking van Holland : je weet altijd te weinig over je eigen land. Opnieuw wekt hij een fascinerende onderbelichte geschiedenis tot leven.